BLOG
20 sep. 2019

Weeuwenteelt: wat is dat?

Als je een zakje groentezaden koopt vind je op de achterkant de zaaihandleiding, hoe en waar en wanneer je de zaden het best kunt zaaien want er zijn soorten die geschikt zijn voor bepaalde periodes (denk aan winterbloemkool, zomerworteltjes, herfstandijvie, etc.). Tot Heel soms zie je op die achterkant nog: ‘Ook geschikt voor weeuwenteelt’.

Waar komt de term vandaan?

Ik heb geprobeerd uit te zoeken waar de term weeuwenteelt vandaan komt maar ik kan er weinig tot niets over vinden, niet in boeken en niet op internet, zelfs niet bij de etymologiebank. Mocht iemand de enige juiste uitleg weten, dan hoor ik het heel graag!

Een weeuw is een weduwe maar weeuw betekende vroeger ook ‘plant’. Ik las een uitleg over weduwen die vroeger wat geld konden verdienen door in het vroege voorjaar jonge groenteplanten te verkopen die ze in het najaar hadden gezaaid. Maar of zij de juiste omstandigheden konden bieden aan de zaailingen en/of aan de grote vraag konden voldoen valt te betwijfelen. Ik hoorde ook dat de term werd gebruikt omdat weduwen een periode van rouw kenden, een periode van rust en in zichzelf gekeerd zijn, zoals de winter ook kan zijn. Of het betekent gewoon winterplantenteelt, ik durf het niet te zeggen.

Ik heb ook in andere talen gezocht, zowel op de term, op beschrijving, en op geschikte rassen. Maar ik kan in Engels, Duits en Frans geen enkele term vinden die enigszins lijkt op de term weeuwenteelt. Er wordt daar eerder gesproken over ‘all-year-round’, Winterernte, Début d’Hiver, ‘Fall plant and overwinter’, etc.

Het alternatief: overwinteringsteelt

Ondertussen wordt de term weeuwenteelt ook in België en Nederland steeds minder vaak gebruikt en wordt die vervangen door ‘overwinteringsteelt’.

Het is jammer dat zo’n oudhollandse term verdwijnt maar ‘overwinteringsteelt’ geeft eerlijk gezegd wel duidelijker aan wat het is. Bij de weeuwenteelt = overwinteringsteelt zaai je in het najaar, bij voorkeur in september of begin oktober. De zaailingen worden verspeend en overwinteren (vroeger in een pot van bij voorkeur ongeveer 12-15 centimeter doorsnede) de winter op een koude en lichte plaats zoals een koude kas, platte bak, onder een tunneltje, etc.. In het vroege voorjaar (eind februari/begin maart) worden de zaailingen dan vervolgens uitgeplant, buiten of onder glas. Meer dan dat is het eigenlijk niet :-)

Ik weet niet hoe oud de term weeuwenteelt is, ik weet dat mijn vader en opa de term hun leven lang gebruikten, dus het moet toch dichtbij een eeuw of ouder zijn (ook daar kan ik niks over vinden). Vroeger had dat overwinteren een goede reden; er waren minder rassen, de winters waren streng, de huizen waren te donker en te klein om er in het vroege voorjaar in te zaaien, er waren nog geen vriezers, etc. Door in het najaar te zaaien, de zaailingen te overwinteren en in het vroege voorjaar uit te planten kon er vroeger in het voorjaar verse groenten worden geoogst.

De teelt is dus ooit uit noodzaak begonnen maar bestaat ook nu nog. Het is alleen niet meer zo vastomlijnd. Want er zijn nu veel meer mogelijkheden. Er zijn bijvoorbeeld veel meer rassen verkrijgbaar die goed tegen kou kunnen, en er zijn groentesoorten die vroeger niet in Nederland verkrijgbaar waren (denk bijvoorbeeld aan palmkool en paksoi). De winters zijn nu over het algemeen ook minder koud, en er zijn ook meer mogelijkheden voor het overwinteren van zaailingen.

Nu zaaien en oogsten in het voorjaar

Er zijn soorten die je nu kunt zaaien en waar je nog voor, of in de winter van kunt oogsten, denk daarbij aan veldsla, winterpostelein, snijbiet, rucola, snijsla, spinazie, etc. Maar de soorten die tot de weeuwenteelt/overwinteringsteelt behoren zijn dus zaden die nu kiemen, en als jonge plant overwinteren en ergens in de loop van het voorjaar worden geoogst. Voorbeelden zijn bloemkool, bietjes, palmkool, worteltjes, spitskool, knolselderij, savooikool, sla en tuinbonen.

Foto: koolzaailingen om in de kas uit te planten

Het is belangrijk om een ras te gebruiken dat geschikt is voor deze teelt. En houd je vooral aan de aanwijzingen op de verpakking, want sommige soorten kiemen en groeien nu eenmaal sneller dan andere (je zaait tuinbonen bijvoorbeeld wat later dan langzaam groeiende kool).

Foto: voorgezaaide bietjes om onder glas uit te planten

Mocht je een kas of platte bak hebben kun je overwegen om de zaailingen niet in pot te overwinteren maar onder dat glas of plastic in de volle grond te planten, voor een nog wat eerdere oogst (vaak tussen maart en mei, wanneer er nog geen tomaten, komkommers, etc. in de kas kunnen). Mocht je geen kas of platte bak hebben kun je deze groenten bijvoorbeeld buiten voorzaaien en in de winter in potjes onder een tunneltje zetten, of op/in een koude zolder, schuur of garage (mits er een raam in zit voor voldoende licht). Je kunt zelfs bedenken dat de zaailingen in pot op een zonnige en beschutte plaats buiten kunnen blijven en je de zaailingen alleen tijdelijk binnen zet wanneer er vorst komt. Of je kunt ze dan tijdelijk afdekken met bijvoorbeeld vliesdoek.

Foto: jonge koolzaailingen in de late herfst in de kas

Uiteraard is het in de winter belangrijk om de zaailingen goed te verzorgen; ze zijn tot half februari in rust maar hebben wel altijd wat water nodig. Aan de andere kant wil je vooral niet dat ze te vroeg en te snel groeien. En pas op voor slakken, muizen, duiven en schimmels.

Eind februari kun je, afhankelijk van de weersverwachting, de zaailingen buiten uitplanten. In de volle grond in de kas of platte bak kun je in dezelfde periode zien dat de zaailingen weer gaan groeien. Vergeet niet om dan wat moestuinvoeding te geven, en ook wat vaker water te geven.

Het voordeel is dat je wat eerder kunt oogsten dan wanneer je in het voorjaar zaait. En doordat die oogst wat vroeger valt is er vaak wat minder kans op ziekten en plagen (simpelweg omdat je bijvoorbeeld al kool kunt oogsten voor het koolwitje actief wordt en tuinbonen kunt oogsten voor de zwarte bonenluis in je tuin komt). Als je de planten in de kas of platte bak houdt zul je proeven dat de geoogste groenten veel malser zijn (omdat ze geen regen, hagel, storm en sneeuw over zich heen hebben gehad).

Foto: koolplanten in de lente in de kas

Ik weet het, en heb het zelf ook; we willen zo lang mogelijk aan de zomer vasthouden en zo lang mogelijk zomergroenten oogsten. Maar ik kan iedereen aanraden om het eens te proberen. Want het is niet alleen geweldig lekker, maar met deze teelt heb je, naast het gebruikelijke snoeien en opruimen, toch ook in de winter nog wat te tuinieren en iets groens in je handen. En er zijn soorten die het veel beter doen in deze overwinteringsteelt dan in de zomerteelt, zoals deze bloemkool:

Foto: bloemkool

De allerlekkerste bloemkolen die we kennen zijn de kooltjes die we in april/mei in de kas kunnen oogsten!

Tot slot nog even: naast weeuwenteelt is er nog zo’n ouderwetse term: vrijsterteelt. Daarbij zaai je vroeg in het nieuwe jaar. Misschien kan ik daar rond die tijd wat over schrijven.

Moestuingroetjes,

Diana

Lees ook: Herfst snoeitips paprika's en pepers

Tips
externalId=pokon-detail-news-1.2.1.1.1&filter[active]=1&filter[type]=Tips&filter[category]=/Moestuin
Pokon Powerplanten
Planten die appen, als ze verzorging nodig hebben
Producten
externalId=pokon-detail-news-1.2.4.1.2&filter[active]=1&filter[not brand.name]=plantago.nl&filter[category]=/Moestuin